“Bugün dünyanın üçte biri online. Ve interneti kullanan herkes aslında iki kişidir. Biri gerçek dünyadaki kişi, diğeri de sanal ortamdaki kişi. Bu iki kişi birbirinden farklı davranır, hatta bazen birbirinin zıddı bile davranabilir.”
Bu sözler, dünyanın ilk yurttaş gazeteciliği girişimlerinden Nowpublic.com’un (2004), dijital danışmanlık şirketi Dijital Clearity Group’un kurucusu ve şimdilerin melek yatırımcısı Leonard Brody’e ait. Brody, önceki hafta Perakende Günleri 2013’ün konuğu olarak İstanbul’da yaptığı sunumda, dünyadaki veri miktarının katlanarak arttığını ve bu artışın dünyayı hiç olmadığı kadar değiştirdiğini anlattı.
Tarihin başlangıcından 2003’e kadar üretilen veri büyüklüğüne eş verinin, günümüzde her 48 saatte bir üretildiğine dikkat çeken Brody, 1990’lar sonrasında hayatımızın hızının ikiye katlandığını, ekonomik döngülerin bile 60 yıldan 10 yıla indiğini, şimdilerde ise iki yılda bir ekonomik krizin ortaya çıkmaya başladığını söylüyor. Doğrusu haksız da değil. Dijital teknolojiler ve internet, insanların iş yapma biçimini o denli hızlı değiştiriyor ki, daha küçük çaplarda neredeyse sektör sektör yaşanan inovasyon, karlılık, rekabet, metalaşma, kar düşüşü ve kriz döngüleri küresel ekonominin ana döngüleri içinde sürekli girdaplar oluşturuyor.
Brody, çok uzun zamandır internet teknolojileriyle uğraşan bir girişimci. İnterneti kısaca, matematik ve davranışsal ekonominin bir bileşimi olarak tanımlıyor. Yani bu iki bileşeni iyi analiz ettiğinizde, internetin ve dijital ekonominin nereye gittiğini rahatlıkla anlayabiliyorsunuz. İlk bileşen yani matematik, bizim algı sınırlarımızın biraz dışında kalıyor. Ancak davranışsal ekonomi, dijital dünyanın nereye doğru evrildiği konusunda hayli ipucu veriyor. İnsanların satın alma gibi ekonomik sonuçlar yaratan kararlar verirken rasyonel davranmadığını, insan beynindeki karar verme noktalarının, rasyonel düşüncenin ortaya çıktığı üst beyinden çok duygusal aktivitenin olduğu orta beyinde yoğunlaştığını artık hepimiz biliyoruz. Yani duygularımızla satın alma kararlarını veriyoruz ve ardından bu kararları rasyonelleştiriyoruz. İşte Leonard Brody de, dijital teknolojinin karar verme noktalarımızda yarattığı bu ciddi dönüşüme dikkat çekiyor.
Brody, tarihte insan davranışını kökten değiştiren beş medya devrimi olduğunu söylüyor. Bunlardan ilki, matbaanın icadı ve insan düşüncesinin yazılı olarak kitlelere ulaşmasıyla yaşanıyor. İkinci devrim, iletişimde iletkenlerin kullanılmasıyla ortaya çıkıyor. Bu devrim, telgraf ve telefon gibi cihazlarla yazı ve sesin noktadan noktaya iletilmesine olanak veriyor.Bunun ardından “kayıt” devrimi geliyor ki, matbaayla yazının çoğaltılmasının ve kitlelere ulaşmasının ardından ses ve görüntü de kayıt ortamları aracılığıyla kitleselleşmeye başlıyor.Bütün bu gelişmelerin ardından da belki son 40-50 yıla damgasını vuran en önemli kitle iletişim aracı televizyon ortaya çıkıyor.
Leonard Brody’nin sunumunda sosyal medyanın insan davranışını nasıl değiştirdiği konusunda verdiği örnek; 2005’teki ve 2013’teki Papa seçimleri…
—–
Brody, bu dört medya devriminin ardından beşinci devrim olarak tarihe geçen internet devriminin insan davranışını kökten değiştirdiğini düşünüyor. Bundan 30 yıl önce garip karşılanabilecek veya ayıp sayılacak şeyler günümüz insanının olağan davranışı haline geliyor. Örneğin insanlar artık sosyal medya aracılığıyla kendilerine ve ailelerine ait fotoğrafları, videoları başkalarına izlettiriyorlar, özel yaşamlarına ait ayrıntıları başkalarıyla paylaşabiliyorlar. İnternet ve sosyal medya, paylaşma ve sosyalleşme biçimimizi, davranışımızı bir daha geri dönülemeyecek biçimde değiştirmiş durumda. Örneğin eskiden kazanılan bir maç sonrasında kimsenin aklına birbirine telefon edip kutlamak gelmezken bugün sosyal medyada yüz binlerce kişi birbiriyle kutlama mesajları ve fotoğraflar paylaşıyor. Benzer biçimde arkadaşlık kurma, hatta evlenme biçimimiz bile değişiyor. “Sanal olarak insan ilişkilerinin kodunu neredeyse yeniden yazdık” diyen Brody, 2015 sonrasında mevcut evliliklerin yarıdan çoğunun internet sayesinde gerçekleşmiş olacağını söylüyor.
Batı ülkelerinde insanların çalışma gününün üçte ikisini internette, yani “sanal insan’ olarak geçirdiğini belirten Leonard Brody, sanal ortamdaki davranışı anlayıp kavramadan pazarlama yapmanın artık mümkün olamayacağını söylüyor. Amazon.com’dan alışveriş yaptığınızda, önceden haberiniz bile olmayan ürünleri kolaylıkla satın aldığınıza dikkat çeken Brody’e göre, Amazon gibi siteler insanları ailelerinden bile daha iyi tanıyacak araçlar geliştiriyor. Örneğin doğum gününüzde eşinizin sizin için seçtiği bir kitaptan çok daha fazla hoşunuza gidebilecek bir kitabı Amazon sizin için birkaç saniyede seçebiliyor.
Leonard Brody, internet ortamının merkez bankalarından bağımsız para birimi “Bit Coin” gibi paraların beş yıl içinde giderek daha fazla kullanılacağını, yeni iş yapma biçimlerinin gündeme geleceğini söylüyor. Kitle fonlaması sitesi Kickstarter’ın kurulduğundan beri 882 milyon dolarlık proje desteği vermesinin, değişen kurallara iyi bir örnek olduğunu anlatan Brody’e göre, güçlenen işlemciler ve hologramik görüntüler, eğlence ve iş anlayışımızı çok ciddi değişikliğe uğratacak.
Kısaca, her zaman olduğu gibi yeni iş modelleri üstüne kesintisiz düşünmemiz gerekiyor…